TỨ ĐẾ

TỨ ĐẾ (Tiểu thừa và Đại thừa)

1- Sanh diệt tứ đế (tiểu thừa, tục đế): Là hiện tượng vạn pháp sanh diệt.

2- Vô lượng tứ đế (đại thừa, chân đế): Là nhiều không kể hết.

3- Vô sanh tứ đế (đại thừa, chân đế): Là vạn pháp không sanh.

4- Vô tác tứ đế (đại thừa, chân đế): Là không có (trí tuệ như huyễn tam ma đề).

+ Đại thừa chân đế là cái nhìn của người đạt đạo, nhìn vạn pháp là vô sanh, vô tác.

*TỨ DIỆU ĐẾ (Tứ Thánh Đế)

- Sanh diệt tứ đế (tương đối)

+Khổ đế: Là hậu quả

+Tập đế: Là nguyên nhân

+Diệc đế: Là Niết bàn

+Đạo đế: Là đường diệt khổ

+3 khổ lớn:

-         Khổ khổ: Là khổ liên tục của thân và tâm

-         Hành khổ: Là sự vận hành liên tục của mọi sự vật và của tâm

-         Hoại khổ: Là sự chuyển biến thay đổi vô thường của vạn pháp

+8 khổ nhỏ:

-         Sanh khổ

-         Lão khổ

-         Bịnh khổ

-         Tử khổ

-         Ái biệt ly khổ (thương yêu mà bị xa cách)

-         Oán tắng hội khổ (ghét nhau mà gặp hoài)

-         Cầu bất đắc khổ (muốn mà không được)

-         Ngũ ấm xí thạnh khổ (thân ngũ ấm vô thường, thân khẩu ý luôn tạo nghiệp)

+Nguyên nhân khổ là do vô minh hay vô minh là nguồn gốc của khổ đau (vô minh là u mê tăm tối, không lý trí, không hiểu tứ đế và 12 nhân duyên).

+Nguyên nhân khổ còn có ái dục, vì nó mà có tham, sân, si, mạn, nghi, ác kiến.

+Bàn chất cuộc đời là Vô thường - Khổ - Vô ngã (3 dấu ấn).